Η άσκηση της "φοβο-θέτησης": Γιατί να προσδιορίζουμε τους φόβους μας και όχι τους στόχους μας - Tim Ferriss

O Tim Ferriss βρέθηκε, το 1999, μια ανάσα από το να δώσει τέλος στην ζωή του, μέσα στο παλιό του φορτηγάκι στο πάρκινγκ της πανεπιστημιούπολης. Αν και είχε σχεδιάσει τα πάντα λεπτομερώς, δεν τράβηξε την σκανδάλη από καθαρή τύχη - παράγοντας που, όπως λέει, τον τρόμαξε περισσότερο από το ίδιο το συμβάν.

Άτομο με διπολική διαταραχή ο ίδιος, που αναμετρήθηκε πολλές φορές με τα σκαμπανεβάσματα της ζωής, μοιράζεται τις σκέψεις και τις μεθόδους που ανέπτυξε για να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποφύγουν την αυτοκαταστροφικότητα και, ειδικότερα, τον φόβο τους να δράσουν. 

Ο Στωικισμός αποτέλεσε για τον Ferriss το "δίχτυ ασφαλείας" κατά τις δύσκολες ημέρες των συναισθηματικών του μεταπτώσεων και ένα χρήσιμο εργαλείο για την εξασφάλιση της ηρεμίας σε περιόδους υψηλού άγχους και για την λήψη ορθότερων αποφάσεων.

Ένα από τα βασικότερα στοιχεία της στωικής φιλοσοφίας - και αυτό που ενδιαφέρει κι εμάς περισσότερο στην παρούσα περίπτωση - είναι η εξάσκησή μας ώστε να ξεχωρίζουμε αυτά που μπορούμε να ελέγξουμε από αυτά που δεν μπορούμε, και στη συνέχεια να δρούμε επικεντρωμένοι αποκλειστικά στα πρώτα. Αυτό μειώνει το συναισθηματικό μας αυθορμητισμό, γεγονός που μπορεί να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο στην πράξη. 

Επιπλέον, ένα απόφθεγμα του Σενέκα του Νεότερου θα επέφερε μεγάλη αλλαγή στη ζωή του:  «Υποφέρουμε περισσότερο στη φαντασία μας παρά στην πραγματικότητα». Αυτό το απόφθεγμα ήταν αρκετό για να αναζητήσει τις “Επιστολές” του Σενέκα, οι οποίες, εν συνεχεία, τον οδήγησαν στην άσκηση «Premeditatio malorum», που μπορεί να μεταφραστεί σε “προκαταβολικό διαλογισμό των δεινών”. Η άσκηση αυτή αφορά στον νοερά λεπτομερή προσδιορισμό του χειρότερου δυνατού σεναρίου που φοβόμαστε ότι θα συμβεί και το οποίο θα μας αποτρέψει να δράσουμε άμεσα ή και καθόλου. Όντας προετοιμασμένοι για το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα, θα μπορέσουμε να δράσουμε και να αποφύγουμε μια τυχόν αδράνεια λόγω πιθανού αιφνιδιασμού. 

O Ferriss, πέρα από προσδιορισμό των φόβων του, προχώρησε στην καταγραφή των σκέψεών του σε χαρτί. Έτσι δημιούργησε μια γραπτή άσκηση, που την ονόμασε «φοβο-θέτηση» (fear-setting), για προσωπική του χρήση. Η άσκηση αποτελείται από τρεις σελίδες και είναι πολύ απλή.

Η πρώτη σελίδα έχει τον τίτλο «Τι κι αν...;» Σε αυτήν καταγράφουμε οτιδήποτε φοβόμαστε, οτιδήποτε μας προκαλεί άγχος ή οτιδήποτε συνεχώς αναβάλλουμε αλλά επιθυμούμε να το αντιμετωπίσουμε, να το ξεπεράσουμε ή να το πραγματοποιήσουμε. Μπορεί να  αφορά την πρόσκληση κάποιου σε ραντεβού, την διακοπή μιας σχέσης, ένα αίτημα για προαγωγή ή αύξηση, την παραίτηση από την δουλειά μας, την έναρξη μιας νέας επιχειρηματικής δραστηριότητας κτλ.

Η εν λόγω σελίδα χωρίζεται περαιτέρω σε τρεις στήλες. Στην πρώτη στήλη με τίτλο «Όρισε» καταγράφουμε από 10 έως 20 περίπου πιθανά σενάρια με την χειρότερη δυνατή εξέλιξη εάν αποφασίσουμε να πραγματοποιήσουμε αυτό που φοβόμαστε ή μας προκαλεί άγχος

Στην δεύτερη στήλη «Απέτρεψε» απαριθμούμε μια σειρά από πιθανές ενέργειές μας που θα μπορούσαν να μειώσουν την πιθανότητα πραγματοποίησης του φόβου ή του άγχους μας ή την εξολοκλήρου αποφυγή του. 

Τέλος στην τρίτη στήλη «Διόρθωσε» καταγράφουμε πιθανές διορθωτικές ενέργειες που μπορούμε να αναλάβουμε σε περίπτωση που τελικά συμβεί αυτό που φοβόμαστε η μας αγχώνει ή τα ονόματα ατόμων στα οποία θα μπορούσαμε δυνητικά να απευθυνθούμε για βοήθεια.

Στην δεύτερη σελίδα αναζητούμε την απάντηση στο ερώτημα “Ποιά τα οφέλη;” της προσπάθειάς ανάληψης δράσης, έστω και μισο-επιτυχημένης, ή ακόμη και της απόλυτης επιτυχίας. Στην ουσία αναμετρώμαστε με τους φόβους μας εδώ. Για παράδειγμα, σε περίπτωση που τολμήσουμε αυτό που αρχικά φοβόμασταν, ίσως καταφέρουμε να αυξήσουμε την αυτοπεποίθηση ή κάποια άλλη δεξιότητας μας, ή μπορεί να έχουμε συναισθηματικά, οικονομικά ή άλλα οφέλη. Αφιερώνουμε 10 με 15 λεπτά στην σελίδα αυτή.

Τέλος, η τρίτη σελίδα με τίτλο «Το Κόστος της Αδράνειας» ίσως να είναι και η πιο σημαντική. Συνήθως μπορούμε να προβλέψουμε τι μπορεί να πάει λάθος σε περίπτωση που επιλέξουμε να δοκιμάσουμε κάτι καινούργιο, π.χ. να ζητήσουμε μια προαγωγή. Αυτό όμως που συχνά δεν υπολογίζουμε είναι το κόστος που θα έχει η συντήρηση του υπάρχοντος status quo - δηλαδή η επίπτωση του να μην προσπαθήσουμε να αλλάξουμε τίποτα. Συνεπώς, θα έπρεπε να αναρωτιόμαστε, για παράδειγμα, “εάν αποφύγω να πάρω την εν λόγω απόφαση, ή κάποια άλλη παρόμοια, πώς θα είναι η ζωή μου (συναισθηματικά, οικονομικά, σωματικά, κ.α.) σε έξι μήνες, ή σε ένα-δύο χρόνια από τώρα”;

Ο Ferriss υποστηρίζει ότι οι μεγαλύτερες επιτυχίες του και η αποφυγή των μεγαλύτερων καταστροφών του, επιτεύχθηκαν χάρη στη συνήθειά του να “φοβο-θετεί” τουλάχιστον κάθε τρεις μήνες - αν και πιστεύει πως υπάρχουν κάποιοι φόβοι που είναι χρήσιμο να υπάρχουν.

Οι δύσκολες αποφάσεις - αυτά που φοβόμαστε περισσότερο να υλοποιήσουμε, να ζητήσουμε ή να εκφράσουμε - είναι συνήθως και αυτές που συχνά χρειάζεται να πάρουμε, υποστηρίζει ο Ferriss. Και οι μεγαλύτερες δοκιμασίες που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε δεν πρόκειται να λυθούν με άνετες συζητήσεις, είτε μέσα στο ίδιο μας το μυαλό, είτε με άλλους ανθρώπους. Μας παροτρύνει, λοιπόν, να αναρωτηθούμε (έχοντας πάντα στο μυαλό τα λόγια του Σενέκα «Υποφέρουμε περισσότερο στη φαντασία μας απ' ό,τι στην πραγματικότητα»): σε ποιον τομέα της ζωή μας, στην παρούσα φάση, θα μπορούσε να μας φανεί χρήσιμη η διαδικασία της “φοβο-θέτησης” και να την εφαρμόσουμε το συντομότερο δίχως αναστολές. 

Δείτε τον Tim Ferriss να μιλά για την άσκηση της "φοβο-θέτησης" στο TED: